سلاح ملی ، اقتدار ملی تفنگ خیبر 2002

جنگ های نوین

اصطلاحات جنگهای نوین (ش م ه )
1 – واژه ش م ه : شیمیایی ، میکروبی ، هسته ای
2 – واژه ش م ر : شیمیایی ، میکروبی ، رادیواکتیو
3 – عوامل شیمیایی : موادی جامد ، مایع یا گازی شکل که بر اثر خواص شیمیایی خود موجب اثرات مرگ آور و یا ناتوان کننده بر انسان ، حیوانات و گیاهان شده و علاوه بر این میتواند باعث آسیب رسیدن به وسایل و تجهیزات شده و یا برای ایجاد پرده های دود و آتش مورد استفاده قرار گیرد . به اینگونه مواد گازهای جنگی نیز اطلاق میشود
4 – علامت اختصاری : برای نوع عامل شیمیایی است ، این علائم از 2 یا 3 حرف لاتین تشکیل شده که براحتی بتوان این حروف را بخاطر سپرد . مانند عامل خفه کننده CG-DP
5 – آئروسل : عبارتند از ذرات ریز جامد یا مایع معلق در هوا.
6 – هیدرولیز : واکنش شیمیایی عوامل با آب یا رطوبت موجود در هوا را هیدرولیز گویند .
7 – غلظت : مقدار ذرات و یا بخار مواد شیمیایی موجود در واحد حجم یعنی گرم در متر مکعب را غلظت گویند.
8 – عوامل سمی کشنده : عواملی هستند که برای از بین بردن و یا کشتن نیروهای مقابل بکاربرده می شوند
9 – عوامل ناتوان کننده : عواملی هستند که موجب ناتوانی موقتی جسمی یا روانی و یا هر دو می شوند، وشخص را از انجام مأموریت تعیین شده باز می دارند که البته شخص مصدوم هم بدون درمان هم بتدریج بهبود می یابد.
10 – تعریف دُز : حاصلضرب غلظت در واحد زمان را دُز گویند.
11 – تعریف دُز کشنده : دُز کشنده ،متوسط دُزی است که پنجاه درصد از یگانهای بدون حفاظت را در صورت عدم مداوای بموقع از بین میبرد.
12 – دُز ناتوان کننده : دُزی است که پنجاه درصد از یگانهای بدون حفاظت را ناتوان میکند.
13 – پایداری : مدت اثر یک عامل بکار رفته در یک منطقه را مدت پایداری آن عامل می نامند.

قیام عاشورا و پدافد غیر عامل

پدافند غیرعامل در عاشورا


مهندسی محیط بحران صحنه های دفاع مظلومانه حضرت امام حسین(ع) و یارانش در کربلا دارای ابعاد و ارزش های متنوعی است که با بررسی هر یک از این ارزش ها باب جدیدی از معرفت نسبت به آن بزرگوار و اصولاً رفتار عمیق ائمه اطهار(ع) گشوده می شود. پیام های معنوی و عظمت و شکوه ایثار این صحنه همچون خورشیدی است که جلوه ستارگان درخشان حرکت های جانبی را از نگاه ظاهری اولیه می پوشاند. در حالیکه هر یک از این رفتارهای ضمنی، خود خورشیدی تابان و الگویی ارزشمند در طول تاریخ محسوب می شوند. از جمله این ارزش ها شیوه مدیریت بحران نظامیِ تحمیل شده بر اباعبدالله الحسین و یاران اوست. مدیریت بحران ابعاد گسترده ای را شامل می شود که بعد نظامی و دفاعی تنها گوشه ای از این ابعاد است و بخشی از شیوه های نظامی آن بزرگوار مجموعه ای از تمهیدات مهندسی محیط بحران یا پدافند غیرعامل است. آن حضرت قبل از نبرد عاشورا مراحلی را طی کردند که خلاصه اش شفاف سازی حق و باطل و در عین حال همراه با تفکر و تعمق ابتکار عمل از سوی جبهه حق بود. بدین ترتیب هنر بهره گیری صحیح از حداقل امکانات در مقابل دشمنی که از حداکثر امکانات بهره مند بود ثبت شد. مدیریت ذکاوتمندانه عبور از بحرانی بزرگ و تحمل شکستی مقطعی و ظاهری و رسیدن به الگویی از پیروزی پایدار و غرورآفرین در طول تاریخ توسط سیدالشهدا(ع) و یارانش به یادگار ماند. اصولاً رفتار سالار شهیدان و تمامی همراهان او تا قبل از تاسوعا کاملاً غیرنظامی و به دور از هرگونه مقابله جنگی و نظامی بود به طوری که حضور زنان و کودکان چنین حکایت می کرد و انگیزه این سفر براساس دعوت های مکرر بزرگان و نمایندگان اهل کوفه در راستای اهداف فرهنگی آن امام در منطقه کوفه بود. اما پس از اتمام حجت آن حضرت و اجتناب از درگیری با پیشنهاد بازگشت و اصرار جبهه باطل بر تحمیل بیعت یا جنگ ورق برگشت و صحنه تدابیر و تمهیدات مقابله نظامی و جنگی به عنوان بحرانی کاملاً جدی آغاز شد. جالب این که تمامی زمان اجرای این تدابیر از غروب روز تاسوعا تا صبح روز نبرد یعنی فقط یک شب تا صبح بود. رحمت و درود بر چنین مدیری که در شرایط بسیار سخت تحمیل شده از طرف قدرت نظامی وقت دکترین برتری خون بر قدرت نظامی را طراحی و به خوبی اجرا کرد. در چنین شرایطی آن حضرت و همراهان جملگی می دانستند که فردا در این مقابله نظامی نابرابر شکست خواهند خورد؛ ولی با همتی کامل و عزمی راسخ در همان محدودیت زمانی یک شب تمامی تمهیدات غیرعامل را درحد ممکن به اجرا درآوردند. پدافند غیرعامل پدافند غیرعامل شاخه ای از مهندسی دفاع محسوب می شود و می توان این رشته را علم به کارگیری عوامل محیطی در خدمت دفاع تعریف کرد. در این بخش از مهندسی رزمی هر آنچه در محیط وجود دارد. از جمله زمین، ساختمان ها، پوشش گیاهی، شرایط فیزیکی محیط مثل دما و نور می تواند به عنوان عناصر طراحی دفاعی قرار گیرد. از ویژگی های شاخص این شیوه عدم به کارگیری عامل انسانی در حین دفاع است. این ویژگی یعنی عدم مداخله نیروی انسانی، خود زمینه ای است برای افزایش توان دفاع و مکمل قرار گرفتن پدافند غیرعامل با حرکت دفاعی نیروی انسانی ( یعنی همجواری و پوشش دهی پدافند غیرعامل و پدافند عامل). تعاریف فوق الذکر در علوم دفاعی امروزی پس از گردآوری تجارب مهندسی نبردهای متنوع جهان، شکل گرفته است و قدرت های نظامی موجود به صورت های مختلف و ترکیب های گوناگون و پیچیده در طرح های دفاعی از آن ها استفاده می کنند. آرایش نظامی داشته های محوطه پیرامون خیمه گاه چندان متنوع نبود؛ ولی هر چه بود به خوبی به کار گرفته شد. خاک، شیب زمین، جهت گیری جغرافیایی، خیمه ها، چوب و خاشاک و تجهیزات کاروان، عمده عناصری بود که می توانست در شرایط محدود و زمان بسیار محدودتر( یک شب تا صبح) طراح پدافند غیرعامل را یاری کند. اختفا به وسیله خیمه ها اختفا به معنای خارج شدن از افق دید دشمن و استتار به معنای حضور در میدان دید دشمن در حالیکه توان شناسایی به گونه ای کاهش یابد. اختفا و استتار دو موهبت مستقل از مقوله پدافند غیرعامل است. خیمه هایی که تا روز تاسوعا با پراکنش باز و کم تراکم نصب شده بودند، برچیده شدند و دوباره با آرایشی جدید و با هدف اجرای تمهیدات اختفایی برپا شدند. شکل جدید همجواری خیمه ها امکان چشم انداز و دیدرس دشمن به محوطه درونی حلقه خیمه ها را به حداقل ممکن کاهش می داد و در این صورت نشانه روی و تیراندازی به محیط با مشکل مواجه می شد. موانع ریسمان خیمه ها این شکل از آرایش اختفائی خیمه ها به تداخل ریسمان های هر خیمه با خیمه مجاور، عبور نیروی انسانی مهاجم را دچار خلل می کرد و در قیاس محوطه نبرد یک مانع و عنصر کاهش دهنده حرکت سواره وپیاده دشمن محسوب می شد. موانع خندق پس از مکان یابی جدید خیمه ها با فاصله کمی گرداگرد خیمه ها چاله ای شبیه به خندق و در مقیاس کوچکتر حفر شد. به علت سختی اجرای این خندق و خستگی مفرط عوامل اجراکننده، با همت جمعی و نوبت بندی فعالیت این تمهید به اندازه ای شکل گرفت تا عبور مهاجمین سواره و یا پیاده را با مشکل روبه رو کند. تعریف کنونی موانع نیز براساس ایجاد مزاحمتی در عبور استوار است و همین مزاحمت موجب توقف و مکثی کوتاه در تهاجم و همچنین به مانند سنگری برای نشانه روی بهتر تیراندازان مدافع می شد. موانع اشتعالی در همان شب نفراتی برای جمع آوری چوب و خاشاک و نی از زمین های اطراف مأمور شدند. این خاشاک مواد اولیه و هیزم اشتعالی ( شعله ور شونده) را در میان خندق فراهم می ساخت. نی و خاشاک قبل از شعله ور شدن موجب دست و پاگیر شدن مهاجم پس از شعله ور شدن و خطر آتش گرفتگی را برای مهاجم فراهم کرد. استحکامات خیمه ها کارآیی دیگری نیز برای پوشش خیمه ها به عنوان عنصر استحکاماتی در مقابل پرتاب تیر قابل طرح است. استحکامات در عرف مهندسی رزمی به معنای امروزی به عواملی که در برابر مخربه دشمن دارای مقاومت نسبی باشد اطلاق می شود. ضربات مخربه براساس فن آوری امروز عبارتند از گلوله های تانک و موشک و خمپاره و امثال آن. مصادیق استحکامات نیز با میزان قدرت تخریبی موارد فوق الذکر عبارتند از لایه های ضدگلوله و ضد تانک و ضد خمپاره و توپ از مواد و مصالح فلزی بتنی و خاکی. بوده است که لایه های پارچه ای خیمه ها را می توان در کاهش خطرات مربوط به نیزه و تیر و شمشیر مؤثر دانست و بر این اساس مجموعه خیمه ها را نوعی استحکامات در برابر تیرهای کمانداران محسوب کرد. مسیر دفاعی در میانه خیمه ها انواع راه های ارتباطی (دسترسی) موجود در محیط بحران از جمله موضوعات طراحی مهندسی پدافند غیرعامل محسوب می شوند. در کربلا طرح حلقوی خیمه ها به وسیله یک مسیر دسترسی با عرض کم و قابل کنترل محوطه باز اطراف خیمه ها را از میان حلقه دوم یعنی خندق عبور می داد و به محوطه میانی خیمه گاه مرتبط می ساخت. این مسیر دستیابی و محدودیت عرضی آن که به وسیله حلقه خندق و خیمه ها شکل می گرفت؛ در واقع موجب محدودیت جناح یا زاویه درگیری می شد. بدین ترتیب مواجهه و رویارویی آنی و امکان غافلگیر کردن دشمن تا حد قابل توجهی سلب می شد. در این صورت دشمن مجبور می شد عامل طولانی شدن زمان درگیری را تحمل کند و شیوه یورش آنی که با تعداد زیادی مهاجم می توانست کارساز باشد به شیوه جنگ میدان داری با نظام و زمان بندی قابل کنترل تر تبدیل شود. قابل ذکر است که افزایش عامل زمان در ترکیب با پدیده های دیگری همچون روحیه افراد مهاجم و نوع فرهنگ آن ها از فشارهای عصبی و عذاب وجدان لشکر مهاجم به دست یافته های جدیدی در جهت منافع سپاه حسین(ع) منجر می شد؛ زیرا به هر حال کوفیان می د انستند که خود دعوت کننده حسین(ع) بوده اند و اکنون با تطمیع و جوزدگی و ارعاب به جنگ با او رفته بودند. اختفا در فراز و نشیب زمین در جابه جایی خیمه ها و مکان یابی جدید حداکثر بهره گیری از شرایط توپوگرافی زمین انجام شد. نواری از تل خاکی منحنی شکل در آن حوالی وجود داشت که از شمال و غرب تا جنوب امتداد داشت و تنها یک سمت آن به طرف مشرق باز بود و در واقع همین قسمت روبه روی دشمن قرار داشت. امام(ع) در مکان یابی جدید خیمه ها را در میان تل قرار داد. در میانه نوار تل خاکی نیز زمین نسبت به سطح عمومی دشت کمی پایین تر بود به طوری که از دور به درستی حرکات داخل تل دیده نمی شد و این تمهیدی دیگر از سوی امام(ع) در کاهش دیدرس دشمن و اختفا نسبی مجموعه اردوگاه بود. بنابراین حرکت آرام لشکر ابن سعد در نقطه ای برای صدور فرمان قطعی فرمانده شروع شد و ستون ها و دسته های لشکر اهل کوفه رو به طرف مغرب و با فاصله ای از ضلع غربی رودخانه فرات ایستادند. نتیجه تمهیدات مهندسی پس از نزدیک شدن دو لشکر از صبح تا مدتی حدود یک سوم روز، تعدادی از یاران آن حضرت به لشکر دشمن نزدیک شدند و ایشان بیانات مبسوطی را در اتمام حجت و ممانعت از درگیری نظامی بیان داشتند، ولی عاقبت ابن سعد دستور یورش همه جانبه را صادر کرد و نزد خود می پنداشت در این مرحله از تهاجم عمومی کار نبرد یکسره خواهد شد؛ اما عملکرد شیوه های پدافند غیرعامل گام به گام تأثیر خود را در صحنه های نبرد نمایان می ساخت ومهاجمان مجبور به انفعال و تغییر روش می شدند. محدودیت جناح در اردوگاه امام(ع) که به وسیله خندق آتش و تل خاکی اطراف و چیدمان دیوارگونه خیمه ها اجرا شده بود؛ مانع توفیق در یورش عمومی شد. یورش عمومی بسیار متراکم و همه جانبه بود و حرکت افراد پیاده میان لشکر مهاجم که چندان اطلاعی از اوضاع خط مقدم لشکر نداشتند با انرژی زیاد به طرف جلو انجام شد که با حمله حساب شده کماندارانِ باب ورودی اردوگاه حسین(ع) مواجه شد و به عقب گردی آشفته رنگ باخت، به طوری که عده ای در این تراکم تلف شدند و ضربه روحی مؤثری بر تمامی لشکر کوفه وارد شد و به ناچار پس از عقب نشینی ای که بر مهاجمان کوفی به رغم برتری نفرات، تحمیل شد پس از آن بود که زمینه برای ثبت وقایع و حماسه ایثار و شهادت روز عاشورا در تاریخ باز شد و امکان تماشا و تدقیق در صحنه رویارویی تمام باطل با همه رذالتش علیه تمامی حق با همه لطافتش برای تاریخ مهیا گردید.

آشنایی با اصول و ملاحظات پدافند غیر عامل

مواد جاذب هوشمند:
ترکیبی از مواد جاذب فعال و غیر فعال، حسگرهای محیطی و ماژول های الکترونیکی بوده و جهت پردازش اطلاعات جمع آوری شده طراحی گردیده به طوری که اعمال فرامین کنترلی جهت اتخاذ پاسخ مناسب را فراهم می‌کند.
* ماهواره سنجش از دور:
سنجش از دور علم و هنر به دست آوردن اطلاعات درباره یک شیء، منطقه، یا پدیده از طریق تجزیه و تحلیل داده‌های حاصله به وسیله ابزاری است که در تماس فیزیکی با شیء، منطقه و یا پدیده تحت بررسی نباشد. توصیه می‌شود که در بدو شروع احداث تاسیسات حیاتی و حساس همیشه مراقب چشمهای بیدار سنجیده‌های سنجش از دور دشمن و ستون پنجم باشیم. ضمنا صرف هر گونه هزینه در این زمینه ها بدون لحاظ نمودن موارد حفاظتی به هدر دادن سرمایه‌های ملی منجر خواهد شد.
از آنجایی که انعطاف‌پذیری ماهواره‌ها در جمع‌آوری اطلاعات بسیار دقیق و حساس نظامی وجاسوسی دایما در حال افزایش می‌باشد، نقش آنها در عملیات اطلاعات سری، از جمله قابلیت شناسایی و تعیین محل تاسیسات عمیق زیرزمینی به طور روزافزونی بیشتر می‌گردد.
ماهواره‌های اکتشافی از تعدادی حساسه و تصویربردار با وضوح فوق‌العاده مانند اسکنرهای چندطیفی لندست (Landsats Multral Scanner) به منظور به دست آوردن آثار و علایم مربوط به وجود احتمالی تاسیسات زیرزمینی و فعالیت‌های آن استفاده می‌نماید که انجام این کار به تصویربرداری مادون قرمز نزدیک، مادون قرمز حرارتی و چند طیفی محیط اطراف تاسسیات بستگی دارد.
* منعکس‌کننده‌های زاویه‌ای (گوشه‌دار)
وقتی ردیاب به دنبال یک هدف غیرواقعی برود و از هدف واقعی غافل گردد این خود نوعی فریب است. در این روش از منعکس‌کننده‌های ویژه‌ای که دارای زوایای خاصی هستند استفاده میگردد که باعث انعکاس بیشتر امواج راداری و بالطبع افزایش سطح مقطع راداری RCS گردیده و اهداف واقعی در بین اهداف کاذب پنهان می‌گردند. هدف اصلی این گونه منعکس‌کننده‌ها منحرف کردن موشک‌هایی است که دارای رادارهای ردیاب موج میلی‌متری می‌باشند.
* استفاده از فرستنده‌های الکترونیکی فریب (طعمه‌ها- Decoys
یکی از بهترین راهکارهای فریب موشک‌های Arm/ Harm به منظور مصون ماندن رادار، استفاده از فرستنده‌های فریب و اشباع فضا از امواج کاذب می‌باشد. این روش مقرون به صرفه بوده و از اثربخشی بالایی برخوردار است. فرستنده‌های فریب در انواع گوناگون طراحی و ساخته می‌شوند وهمچنین به شیوه‌های مختلف تاکتیکی قابل بهره‌برداری می‌باشند. از انواع دیگر موشک‌های ضدتشعشع راداری می‌توان موشک‌های Alarm - Shrike را نام برد که تحت تاثیر فریب واقع می‌شوند.
* نارنجک انداز دود استتار چند طیفی (در ارتش سویس)
نارنجک 76 میلیمتری دوداستتار چندطیفی باطول موج بلند توسط کشور سویس طراحی شده که در ارتش آن کشور به طور انبوه تولید و به کار گرفته می‌شد.
این نارنجک شامل یک گلوله آموزشی می‌باشد که به گونه‌ای طراحی شده تا یک اثر فریب‌دهنده فوری را در ظرف مدت یک ثانیه در مقابله با آشکارسازهای مهمات هوشمندلیزری، مادون قرمز نزدیک و حرارتی، موشک‌های کروز و تصویربرداری حرارتی و.. داشته باشد.
نارنجMask 76ST دارای 40 متر برد پرتابی می‌باشد این نارنجک دارای 180 میلی متر طول و 2/1 کیلوگرم وزن و خرج قابل اصلاح دوگانه از فسفر قرمز برای ایجاد فریب و همچنین اثرات استتار نیز می‌باشد.
نارنجک Mask 76EL دارای 248 میلی‌متر طول و 8/1 کیلوگرم وزن و 60 متر بردپرتابی می‌باشد.
ماژول شعله فسفری قرمز این نارنجک باید با یک ماژول مبتنی بر کربن تکمیل شده است تا پرده پوششی مادون قرمز با دوام 60 ثانیه‌ای در مقایسه با پوشش 30 الی 40 ثانیه‌ای گلوله ST ایجاد نماید. هر یک از گلوله‌های مذکور را می‌توان در کالیبرهای 66 و 81 میلی‌متر تولید کرد.
* استفاده از هندسه فراکتال در طراحی استتار:
ساخت تاسیسات در طبیعت نیاز به استتار ویژه‌ای دارد زیرا محیط اطراف تاسیسات از شکل‌های نامنظم هندسی پوشیده شده است. که با ساخت تاسیسات با هندسه منظم در تضاد آشکار می‌باشد از این رو شکل استتار هماهنگ با طبیعت محیط اطراف نیاز به هندرسه فراکتال دارد که هندرسه نوینی برای الگوسازی دستگاه‌های نامنظم است.
* برخی از اقدامات موثر جهت کاهش تاثیرات بمب‌های گرافیتی
1- عبور کابل‌های برق مراکز حساس و حیاتی از زیر زمین
2- پوشاندن تجهیزات حساس و حیاتی به وسیله چند لایه پارچه‌های ریزبافت نسوز یا دیرسوز.
3- نصب فیوزهای با سرعت بالابرای سامانه‌های فیوزینگ در محل‌هایی که قطع برق اثرات نامطلوب به جا می‌گذارد.
4- محل اتصال کابل‌های برق به سامانه‌‌ها بوسیله خمیر یالاکهای مخصوص غیرقابل نفوذ شدند.
5- کلیه تابلوهای برق با چند لایه نمد عایق بندی شده به طوری که هیچگونه گرد و غباری قادر به نفوذ در آن نباشد و در صورت نیاز به خنک شدن با نصب و تعبیه پنکه‌هایی که دارای فیلترهای تصفیه هوا باشند این امکان فراهم شود.
6- کلیه دربها و درزهای محل نصب تجهیزات حساس الکتریکی و الکترونیکی راعایق‌بندی نموده و به طوری که ذرات خارجی قادر به نفوذ نباشند.
7- در محل نصب تجهیزات حساس که امکان انجام اقدامات به شرح بندهای فوق وجود ندارد با نصب هواسازی قوی با فیلترهای مخصوص با ایجاد فشار مثبت از نفوذ اجسام خارجی به داخل این گونه اماکن جلوگیری شود.
8- سازمان‌ها ووزارتخانه‌هایی که دارای تاسیسات و تجهیزات نیروگاه‌هی هستند برای آن دسته از تجهیزات که امکان خاموشی موقت آنها وجود دارد دستورالعمل تهیه نمایند.
9- قراردادن مولدهای برق اضطراری در داخل کانکس‌های عایق‌بندی شده و نصب پنکه با فیلترهای مخصوص جهت تامین هوای مورد نیاز این مولدها.
10- نصب پمپ مکانیکی هوا با فیلترهای مناسب به عنوان یدکی برای تجهیزاتی که نیاز به جریان‌ مداوم هوا دارند.
11- احداث ایستگاه‌های یدکی و متحرک برای سازمان صدا و سیمای ج. ا. ا و به منظور فراهم کردن امکان تداوم خبر رسانی در سطح جامعه.
12- بسته نگه داشتن درب و پنجره ساختمان ها در منطقه‌ای که مورد اصابت قرار گرفته تاحصول اطمینان از رفع خطر.
13- پوشاندن مجاری تنفسی با هر وسلیه ممکن (ماسک، دستمال خیس، باند گاز.. )
14- ارایه آموزش‌های لازم به تمامی کارکنان ذیربط جهت مقابله با اینگونه حملات
15- استفاده از هواسازهای قوی در اطراف نیروگاه‌های برق به منظور پخش کردن و جلوگیری از فرود فیبرهای کربنی سبک بر روی آنها.
توضیح اینکه: بمبهای گرافیتی نخستین بار در دوم ماه مه (MAY) سال 1999 به وسیله هواپیماهای جنگنده F-117A در جنگ یوگسلاوی توسط امریکا علیه مراکز نیروگاهی و سامانه‌های الکتریکی و الکترونیکی صربها بکار گرفته شد و باعث وارد شدن خسارات عمده به این مراکز گردید، به طوری که در مرحله اول حملات 70 درصد کشور در خاموشی فرو رفت و در حمله بعدی که در هفتم ماه ماه MAY یعنی پنج روز بعد صورت گرفت باقیمانده کشور هم در خاموشی فرو رفت البته از این مواد در عملیات طوفان صحرا به شکل دیگری که بر روی کلاهک موشک های کروز نصب شده بود و از دریا شلیک می‌شدند علیه مراکز نیروگاهی عراق استفاده شد واین موشک‌ها که از فیبر کربن رشته‌ای پر شده بودند با انفجار خود عراق را از 85 درصد ظرفیت تولید برق محروم نمودند ولی در سه روز اول جنگ به این نتیجه رسیدند که بیشتر باید سامانه‌های توزیع وانتقال نیرو را مورد حمله قرار دهند نه اینکه مراکز تولید را بنابر این در حملات بعدی این گونه سامانه‌ها را مورد هدف قرار دادند.
فریب Deception
ملاحظات:
در این بخش به بیان یکی از اصول دفاع غیرعامل فریب، تاریخچه فریب، فریب در جنگ‌های قبل از میلاد (اسب تروا) جنگ‌های صدر اسلام، جنگ جهانی دوم و قبل وبعد از آن، جنگ یوگسلاوی با نیروهای ناتو، آرژانتین در جنگ فالکلند، جنگ عراق با متحدین، ‌نمونه‌هایی از فریب در حیوانات و جانوران ونظریه دفاعی سون‌تزو می‌پردازیم.
مقدمه
استفاده از فریب در جنگ‌ها موضوع جدیدی نیست چرا که از دیر باز تاکنون، یعنی از سال 1469 قبل از میلاد در دوران پادشاهی Thutmose سوم، مصریان از حیله‌ها و تاکتیک‌های فریب برای گمراه کردن دشمنان خود استفاده کرده و در پی آن از طریق مسیرهای بدون مراقب به داخل سوریه نفوذ می‌کردند. داستان اسب تروا Trojan Horse اثر هومر، به خوبی نشان می‌دهد که فریب در جنگ‌های دوران پیدایش تاریخ اروپا نقش به سزایی داشته است و با پیروزی شگفت‌آور Trenton بر George Washingtonمرهون ذکاوت نیروها و فریب نظامی بکار رفته در آن جنگ می‌باشد. همچنین مثال‌های متعدد و بارزی از استفاده موفقیت‌آمیز فریب در طول جنگ جهانی دوم هم در دسترس می‌باشد. علاوه بر همه موارد امروزه صنعت الکترونیک، اینترنت و وسایل ارتباط جمعی در این زمینه نقش مهمی ایفا می‌کنند.
همانطور که فناوری‌های جدیدی به عرصه‌ فعالیت‌های وارد می‌شوند به همان اندازه نیز فنون مختلفی دچار تغییر و تحول می‌شوند. با تمام این احوال فن فریب به عنوان جزء ضروری و جدانشدنی تاکتیک‌های نظامی به شمار رفته و در آینده نیز از اجزاء ضروری آن محسوب خواهد شد.
* تاریخچه فریب (به قدمت تاریخ بشریت)
صیادتلینگیت (Tlingit) کلاهی بر سر خود می‌گذاشت که شبیه سرگوساله دریایی بود و پس از پنهان شدن در میان تخته‌سنگ‌ها، صدایی شبیه صدای این جانور را از خود خارج می‌ساخت. با این حیله جانوران بی‌خبر به او نزدیک شده و او نیزه خود را با آرامش خاطر در بدن حیوان فرو می‌برد و او را آشکار می‌کرد.
مردم ناحیه‌ای از استرالیا در زیر آب می‌ماندند و به وسیله نی تنفس می‌کردند در این حین پای مرغابی‌ها را گرفته و آنقدر زیر آب نگاه می‌داشتند تا خفه شوند.
* گذری بر اندیشه دفاعی سون‌تزو (320 تا 400 قبل ازمیلاد)
بیشتر نظامیان اندیشه پردازان نظامی برای اثبات دیرینگی علم نظامی و ارایه شجره‌نامه‌ای مفصل برای آن سرآغاز این علم را به "سون‌تزو"‌و کتاب هنر جنگ او نسبت می‌دهند.
سون ‌تزو در سال های 320 تا 400 قبل از میلاد می‌زیست جایگاه آرای او در سیر تفکرات نظامی از جهات مختلف از جمله (دفاع غیرعامل) قابل بررسی می‌باشد.
پاره‌ای از عقاید سون‌تزو که با دفاع غیرعامل رابطه‌ای نزدیکی دارد به قرار ذیل می‌باشد.
1- تمام فوت و فن و ریزه‌کاری‌های هنر جنگ بر پایه (فریب ‌و اغفال دشمن) استوار است به همین دلیل وقتی شما قادر و توانا هستید به ضعف و ناتوانی تظاهر کنید وقتی که نزدیکید کاری کنید که دشمن شما را دور و هنگامی که دور هستید نزدیک تصور نمایند.
2- با ریختن دانه دشمن را به تله بکشید تظاهر به بی‌نظمی و نابسامانی بکنید و دفعتا او را با ضربه‌ای محکم بکوبید.
3- طوری وانمود کنید که نسبت به او در وضع نامساعد قرار دارید و این اوست که نسبت به شما برتری و تفوق دارد او را از این طریق به خود بزرگ‌بینی و لاف‌زنی و غرور تشویق و ترغیب کنید.
4- هنر جنگ بر پایه فریب، حیله و نیرنگ است و فرمانده واقعی کسی است که به هنرهای تظاهر، اختفا و استتار مجهز باشد.
5- من کاری می‌کنم که دشمن نیروی عادی‌ام را به جای نیروی فوق‌العاده بگیرد و قوای فوق‌العاده‌ام را عادی تلقی کند.
6- وقتی که دشمن تظاهر به گریختن و فرار می‌کند او را دنبال نکنید.
* گذری تاریخی بر دفاع غیرعامل
فریب (اسب تروا)
داستان ساختن اسب تروا پس از یک نبرد چند ساله و طولانی توسط (اودیسیوس) یکی از افراد زیرک و هوشمند یونان در سال 212 قبل از میلاد از این قرار می‌باشد که چون سربازان یونانی از تسخیر شهر (سیراکیوز) ناامید شدند.
اودیسیوس نقشه ساختن اسب چوبی را تهیه نموده و آن را به نزدیک شهر انتقال می‌دهد. مردم شهر با دیدن پیکر عظیم اسب چوبی که بر آستانه دیوار شهرشان قرار گرفته می‌پندارند که یونانی‌ها از جنگ دست کشیده‌اند همه متعجب و حیران بودند که این اسب چوبی برای چه به آنجا آورده شده تا بالاخره شخصی به نام "سینون"‌به نمایندگی از طرف یونانی‌ها برای اهالی شهر توضیح داد که آن را به علامت صلح و به رسم یادبود تقدیم پادشاه نموده‌اند مبارزین شهر که صحنه را خالی می‌بینند اسب را به داخل قلعه برده و این پیروزی بزرگ را جشن گرفته و به پای کوبی می‌پردازند غافل از اینکه لشکری عظیم از افراد دشمن در پشت دروازه‌های شهر کمین کرده بودند.
شب هنگام سربازان پنهان شده در شکم اسب، ‌از آن بیرون آمده و دروازه‌ قلعه را بر روی لشگریان کمین کرده گشوده و با یورش و شبیخون غافلگیرانه دشمن قوی و سرسخت خود را از پا درآورده و جنگ چندین ساله را به نفع خود خاتمه می‌دهند.
* نمونه‌ای از حرکات فریبنده حیوانات و جانواران آن
1- روباه وقتی که طعمه‌ای به چنگش نیاید، برای یافتن غذا خود را همانند مرده‌ای بر روی زمین انداخته و شکمش راباد می‌کند در این هنگام پرنده‌ای که بر آن می‌گذرد. گمان می برد که مرده است پس به طمع آنکه آن را بدرد و از گوشت او بخورد بر جثه آن می‌نشیند آنگاه روباه در یک فرصت مناسب می‌جهد و آن را شکار می‌کند.
2- شیرمورچه از انواع حشرات بی‌بال است که سری پهن و فکی بزرگ دارد این حشره در سطح زمین حفره‌ای مخروطی شکل ایجاد می‌کند و سطح داخلی حفره را با خاکی نرم و لغزنده می‌پوشاند. سپس در ته حفره پنهان شده به انتظار شکار می‌نشیند مورچه و سایر حشرات ریز با ورود به کناره این مخروط به قعر آن سقوط کرده، حشره مورچه خوار آن را به داخل کشیده به دهان خود فرو می‌برد.
1- پیامبر اکرم ص، اهمیت خدعه و فریب را در جنگ‌ها درک کرده بود و برای آن برنامه‌ریزی می‌فرمود و سپس آن را به خوبی به مرحله اجرا می‌گذاشت خدعه را جزیی از جنگ دانسته و می‌فرمودند: الحرب خدعه " جنگ یعنی خدعه و فریب"‌در نخستین نبردی که علیه دشمنان در بدر انجام داد در پاسخ به پرسش حباب‌بن‌منذر در مورد این تاکتیک تاکید نمود که "‌‌آری جنگ، خدعه، ‌اندیشه وحیله است".
2- هنگامی که رسول خدا ص، نیروهای خود را برای فتح مکه به حرکت درآوردند ابتدا نگذاشتند کسی تصور کند که قصد فتح مکه را دارند و از طرف دیگر نیز خدعه‌ای به کار بردند و بخشی از نیروهای خود را همزمان به فرماندهی ابن‌قتاده بن‌ربغی به سوی بطن‌اضم یعنی مکانی که میان ذی‌خشب وذی‌مره از سرزمین‌های تهامه بود فرستاد تا دشمن را ازهدف اصلی خود غافل وگمراه سازد.
* اقدامات فریب در جنگ جهانی دوم. قبل و بعد از آن
اقدامات فریبنده آلمان 1962
آلمانها به منظور گمراه ساختن بمب‌افکن‌ها در شب، اقدامات فریبنده‌ را اتخاذ نموده تا از مناطق و هدف‌های صنعتی خود محافظت نمایند. آلمانها باتعبیه گودال‌هایی که اطراف آنها بوسیله دیوارها محصور و با مواد قابل احتراق پر شده بود تجسمی از ساختمان‌های در حال سوختن را در ذهن دشمن پدید می‌آوردند.
بناها و فرودگاه‌های بدلی ازبکستان 1940
در روزهای نخستین جنگ جهانی دوم، بناهای بدلی معروفی در پایگاه‌های K به منظور انحراف هواپیماهای دشمن به کار می‌رفتند در اوت 1940 انگلستان در حدود صد فرودگاه بدلی و حدود 400 هواپیمای فریبنده برپا داشت تا توجه بمب‌افکن‌های دشمن را به آنها معطوف سازد، بناهای بدلی از آن زمان نزدیک کارخانه‌های اصلی هواپیماسازی ساخته شد و بمب‌افکن‌های دشمن به عوض ساختمان‌های اصلی، ساختمان‌های بدلی را بمباران می‌کردند.
روش‌ها و فنون فریب ماهواره‌ها در شوروی سابق:
1- در پایگاه‌های موشکهای بالستیک قاره‌پیما ICBM رنگ‌آمیزی اغواکننده جهت مخفی نمودن مجتمع‌های موشکی از حمله هوایی طراحی گردید.
2- ایجاد جاده‌ها و پایگاه‌های موشکی ساختگی و فریبنده، که به طور عمده بین سال‌های 1966 و 1971 از این روش استفاده شده است.
3- روسیه در نخستین تلاش خود برای پرتاب ماهواره بزرگ زحل -5 (ساترن) آن را تا قبل از پرتاب در زیر تورهای استتار قرار داده بود تا از دید ماهواره‌های سوراخ کلید KH مخفی بماند.
4- تونل‌های زیردریایی 1967
روسها تونل‌های ساحلی بزرگ حفر نمودند تا درحدود بیست و چند و زیردریایی هسته‌ای را از چشم ماهواره‌های غربی پنهان نمایند.
بنا به گزارش روسها در سال 1970ساخت سه تونل را در پایگاه‌های زیردریایی آغاز نمودند.
5- آزمایش‌های شبانه 1973
موشک متحرکی از نوع SS-16 در یکی از شب‌های سال 1973 آزمایش شد تا اطلاعاتی که امریکایی‌ها با عکسبرداری ماهواره‌ای بدست می‌آورد ندبه کمترین مقدار کاهش یابد.
6- در سال 1984 معلوم شد که روسیه ساخت چهار تونل بزرگ که می‌توانست حتی بزرگترین زیردریایی‌های روسیه را در خود پنهان کند را به اتمام رسانده است. تونل‌ها که در کرانه دریا و همطراز سطح دریا حفر شده بودند می‌توانستند حتی زیردریایی‌های غول‌پیکر گردباد Tgphoon با 557 پا طول را در خود پنهان کنند.
* اقدامات فریبنده یوگسلاوی در مقابل حملات ناتو
1- در تمام زمینه‌ها از طرح شبیه‌سازی (ماکت) از قبیل هواپیما، تانک، رادار و غیره به مقدار وسیع استفاده کرده و اغلب اهدافی را که ناتو بقول خود مورد هدف قرار داده ماکت بوده‌اند تاجایی که اعترافات مقامات وکارشناسان پنتاگون نیز موید این موضوع می‌باشد.
2- به جای پادگان‌ها از اماکن خصوصی و دولتی از قبیل تاسیسات واماکن، ادارات، شرکت‌های خصوصی، منازل خالی مردم، مدارس و دانشگاه‌ها به طور وسیع استفاده گردید و تمام نیروها در تمام نقاط کشور چه در شهرها و چه در روستاها پراکنده شده بودند.
3- شبیه‌سازی با استفاده از امواج الکترونیکی مغناطیس که موجب فریب رادارهای ناتو می‌‌گردید.
4- ارتش بلگراد در جنگل‌های مجاور پایگاه‌های نظامی، با ریختن قیر تظاهر به جاده سازی و باقرار دادن تعداد زیادی ماکت به صورت ستون در این جاده‌های فریبنده هواپیماهای شناسایی ناتو را گمراه می‌نمود.
نکات برجسته:
صربها با بهره‌گیری از موقعیت جنگلی و کوهستانی خود تکیه بر شیوه‌های جنگ نامتقارن و کم‌هزینه، عدم استفاده از رادارهای ثابت، بهره‌گیری مناسب از اهداف کاذب، انتشار امواج فریبنده توسط رادارهای قدیمی، استفاده از رادارهای کوچک و متحرک برای مدت زمان کوتاه، ناامن ساختن ارتفاع کم و متوسط با بکارگیری سیستم‌های موشکی و زمین به هوا، ایجاد پراکندگی در نقاط استقرار تجهیزات و انبارهای مهمات، بهره‌گیری از روش‌های استتار مدرن، ممانعت از ایجاد ردگرمایی و ایجاد گرمایی کاذب، تحرک پذیری و بسیاری از تاکتیک‌های ایذایی، استفاده از رادارهای غیرفعال، توانستند چالش‌های بزرگی را در برابر نیروهای ناتو قرار دهند.
* اقدامات فریبنده عراق علیه نیروهای متحد
1- ماکت‌های فریبنده:
عراق برای تجهیزات و سلاح‌های نظامی خود (هواپیماها، موشک‌ها، تانک‌ها، توپ‌ها و... ) اقدام به ساخت ماکت‌های فریبنده نموده بود و گزارش خلبانان متحدین بر مشکل بودن انهدام و بمباران پایگاه‌های موشکی زمین به اسکاد به علت وجود سایت‌های فریبنده و پراکندگی و متحرک بودن سکوهای پرتاب آنها دلالت داشته است.
2- باندهای پروازی کاذب:
عراقی‌ها علاوه بر استفاده از موشک‌های دروغین، از باندهای پروازی فریبنده که بر روی آنها گودال‌های کاذب نیز ایجاد شده بود، استفاده نمودند.
* نمونه‌ای از اقدامات فریبنده کشور آرژانتین در جنگ فالکلند
در جنگ فالکلند در سال 1982 نیروهای آرژانتین گودال‌های مصنوعی در باند فرودگاه "بورت‌استنلی" ایجاد کرده بودند تا ماهواره‌‌های "سوراخ کلید" انگلیس به اشتباه بیفتند و عکس‌های حاصل از آنها نشان دهد که فرودگاه از بین رفته و قابل استفاده نمی‌باشد. البته پوشش ابری سنگینی که جزایر فالکلند را فراگرفته بود مانع عکس‌برداری مناسب ماهواره‌های KH-1 - KH-9 نیز گردیده بود.
چند توصیه و پیشنهاد
به منظور کاهش آسیب‌پذیری و ممانعت از کشف احتمالی، ردیابی و مورد حمله واقع شدن اهداف خودی و همچنین استمرار بخشیدن به انجام عملیات‌ یگان‌های خودی اقدامات زیر پیشنهاد وتوصیه می‌گردد:
1- فعال نمودن سازمان‌های تحقیقاتی و جهاد خودکفایی نیروهای مسلح، مراکز مطالعاتی وتحقیقاتی و صنعتی وزارت دفاع در جهت تولید و ساخت تجهیزات CC&D که در مخفی‌سازی اهداف خودی از کشف و آشکارسازی توسط ردیاب‌های پیشرفته تسلیحات دشمن بسیار موثر می‌باشند.
2- توسعه و ارتقا استتار سنتی و کلاسیک و ابداع روش‌ها و شیوه‌های نوین استتار در جهت پنهان‌سازی اهداف خودی از ردیابی حسگرهای پیشرفته دشمن.
3- فرهنگ‌سازی و استفاده از شیوه‌ها و فنون استتار نوین، استفاده از هندسه فراکتال در تمام سطوح نظامی وغیرنظامی
4- استفاده از رنگ‌های جاذب راداری و سرامیک و مواد مرکب شفاف در مقابل RF به منظور کاهش سطح مقطع راداری.
5- تغییر ساختار فیزیکی و شکل ظاهری آن دسته از تجهیزات و تسلیحاتی که امکان تغییر شکل آنها وجود دارد به منظور کاهش سطح مقطع راداری. RCS
6- استفاده از اقلام و تجهیزات استتار چند طیفی از قبیل تور، پوشش، چادر و لباس در رنگ‌های مختلف و منطقه‌ای در مواقع لزوم.
7- بهره‌برداری از طعمه‌های فریب‌ به طور انبوه (الکترونیکی- مکانیکی) در اطراف اهداف خودی.
8- استفاده از مواد جاذب هوشمند چندطیفی حاوی مواد فعال و غیرفعال به منظور کاهش، بهینه‌سطح مقطع راداری RCS و جلوگیری از گسیل یا انتشار انرژی حرارتی مکانیکی، اثرات شیمیایی، صوتی، مغناطیسی و راداری از هدف.
9- بهره‌وری از پایروتکنیک‌ها از قبیل تجهیزات دودزا، نارنجک و منورهای چند طیفی به منظور مقابله با حساسه‌های راداری، لیزری، دوربین‌های تصویربرداری تلویزیونی، طیف‌های مرئی، اپتیکی، حرارت‌یاب‌های مادو قرمز، صوتی، مغناطیسی و موشک‌های کروز.
10- استفاده از فنآوری‌های نوین در ساخت بمب‌های گرافیتی EMP- HPM
11- دست‌یابی و استفاده از صفحات و کیت‌های استتار چندطیفی
12- تلاش برای دستیابی به رادارهای با طول موج بلند، رادارهای غیرفعال دوگانه یا بای‌استاتیک به منظور کشف و ردیابی هواپیماهای استیک
13- توجه خاص بر اصل تحرک، و متحرک کردن رادارها و سامانه‌های موشکی و دفاعی و..
14- توجه به کوچک‌سازی تجهیزات و تاسیسات، تمرکز‌زدایی، احداث پناهگاه‌های چند منظوره، برقراری یک سامانه اعلام خطر مطمئن، بردن مراکز حیاتی و حساس در عمق زمین، ایجاد فضای سبز وجلوگیری از تراکم در ساخت و سازها در کلیه سطوح نظامی و غیرنظامی
15- توجه به حفاظت وعایق‌کاری کلیه مراکز رایانه‌ای، الکترونیکی و الکتریکی حیاتی وحساس کشور به منظور مقابله با بمب‌های الکترومغناطیس به کمک متخصصین مربوطه.
16- توجه ویژه به مقابله با بمب‌های گرافیتی یا دشمن شماره یک نیروگاه‌ها.
17- کنترل تشعشعات راداری و استفاده از منعکس‌کننده‌های زاویه‌ای و سایر شیوه‌ها، در مقابله با موشک‌های ضد تشعشعات راداری HARM-ARM و..
18- مجهز کردن تسلیحات خودی به کلیه ردیاب‌های پیشرفته و هوشمند که در فرآیندهای هدایت وکنترل و مراقبت نقش کلیدی دارند.
19- کسب تجربه از حملات و مقابله نیروهای ناتو با یوگسلاوی و کشورهای متحد با عراق که حاوی نکات برجسته وارزشمند و قابل تامل در زمینه‌های دفاع غیرعامل و جنگ‌های نامتقارن می‌باشد.
20- اقدامات قابل اجرای دفاع غیرعامل را در مراکز حساس و حیاتی احداث شده سریعا به مورد اجرا گذاشته و مراکز پروژه‌های آتی را قبل از احداث به منظور حفظ سرمایه‌های کلان ملی در برابر تهدیدات بالقوه و بالفعل با شاخصه‌هاو معیارهای اصولی پدافند غیرعامل تطبیق داده و هماهنگ نمائید.
منابع و ماخذ:
الف: منابع فارسی:
1- مجتمع صنعتی و پژوهشی زرهی- پژوهشکده زرهی- گروه پژوهشی حفاظت زرهی- وزارت دفاع (پوشش‌های استتار چندمنظوره)
2- هروترضا، مدیریت نظامی در نبردهای پیامبر اکرم (ص) ترجمه اصغرقائدان، ‌تهران، نشر حریر سال 1374
3- موحدی‌نیا جعفر، دفاع غیرعامل (ستاد تدوین متون درسی دافوس سپاه) چاپ اول بهار 83
4- سالاری فرمرتضی، مقاله تحقیقی استفاده از هندسه فراکتال در طراحی استتار، سازمان صنایع دفاع.
5- سون‌تزو، هنر جنگ ترجمه محمودکی سال 58
6- بیات سروش، ایجاد سیستم پدافند هوایی غیرعامل، سمینار آشنایی با جنگ الکترونیک، دانشگاه صنعتی شریف، دانشکده مهندسی برق مهر ماه 82
7- قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا ص، طرح جامع پدافند غیرعامل (اردیبهشت 1377)
ب: منابع انگلیسی:
1- FM20-3Camouflage Conealment Decoys August 1999
2- Passive Defnce a Neglected Concept Dr. Radolf Wigging C. S College quatico
3- Deep back Stealth Technology F-117A. B-2 Combat Performance Tactics
4- Janes Defence Weekly 1/Dec